Pagsapit ng Gabi: 1Lam ay Tulog?

Pagsapit ng Gabi: 1Lam ay Tulog?!

Mga Mananaliksik:

Joy Eunice B. Boniol

Khristell Karen H. Carpiso

Anjelica F. San Diego

Eunice Antoinette D. Santiago

Ipinasa Kay:

Ma'am Beverly Siy

PASASALAMAT

Ang pananaliksik na ito ay buhat sa oras at tiyaga ng mga mag–aaral na

mananaliksik. Nais ng grupo na pasalamatan ang mga taong tumulong upang

matapos ang pag–aaral na ito. Ang mga pangunahing taong ito ay ang mga

sumusunod:

Unang–una ay sa Panginoong Maykapal. Siya ang nagbigay sa ating lahat ng

kaalaman at karunungan na ating ginagamit ngayon. Ang kaniyang gabay ang isa

sa mga dahilan upang matapos ang proyektong ito. Inaabot din ng grupo ang

pasasalamat sa pamilya Carpiso, Boniol, San Diego at Santiago. Sila ang tumulong

sa mga mananaliksik at nagbigay suhestiyon at ideya na sadyang nakatulong at

nakabuti sa pananaliksik. Ang grupo ay nais din tumanaw ng malaking

pasasalamat kay Khristine Mae Carpiso sa pagbibigay ng ideya sa paksa para sa

pag-aaral.

Ang lahat ng bumubuo sa aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas ay

nakapagbigay rin ng tulong upang ang mga mananaliksik ay makahanap ng mga

datos na kinakailangan. At pinapasalamatan rin ng grupo ang mga estudyante ng

seksyon 1-Lam A.Y. 2008-2009 mula sa Unibersidad ng Santo Tomas na nasa

Kolehiyo ng Komersiyo na nagsilbing mga taga-tugon sa pag-aaral na ito. Ang mga

opinyon at kaalaman nila ay nakatulong sa paggawa ng konklusyon at iba pa.

At higit sa lahat, ipinapaabot ng mga mananaliksi ang taos-pusong

pasasalamat sa kanilang guro na si Ms. Beverly Siy. Siya ang nagsilbing tagapayo

ng grupo upang mapabuti at mapaganda ang pag-aaral.

MGA MANANALIKSIK

KABANATA 1

PANUKALANG PAHAYAG

Ang pagtulog sa gabi ay may mabuting naidudulot sa mga kabataan ng 1-

Lam A.Y 2008-2009 mula sa Kolehiyo ng Komersiyo sa Unibersidad ng Santo

Tomas.

PAGLALAHAD NG SULIRANIN

Ang pag-aaral na ito ay tungkol sa pagtulog sa gabi ng mga kabataan lalo na

ng 1- Lam A.Y. 2008-2009 sa Komersiyo. Isinasaad sa pag–aaral na ito ang mga

pangunahing dahilan ng pagtulog sa gabi at mga epekto nito kapag ang mga

nasabing kabataan ay hindi natutulog sa gabi. Ngayon, bakit nga ba gabi at hindi

umaga ang pagtulog? May maganda o masama bang epekto ang hindi pagtulog sa

tamang oras at panahon? Ito ang mga katanungan na umudyok sa grupo na

alamin ang mga kaalaman na napapaloob dito. Maliban pa dito, nais ng grupo na

bigyang linaw pa ang aspetong ito dahil nalaman at naobserbahan ng grupo na

hindi pa sapat ang mga pag–aaral na tumatalakay sa pagtulog sa gabi. At mula sa

impormasyon na ito, hindi pala naging malawak ang kaalaman ng mga tao at sila

ngayo’y inaabuso ang aspekto na ito.

REBYU NG PAG-AARAL

Batay sa pananaliksik ng grupo sa aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas,

walang naging tiyak na pag-aaral ukol sa paksang ito. Tanging ang mga eksperto

mula sa iba’t ibang panig ng mundo ang nagbigay pansin dito. Ngunit ang mga

naunang pag-aaral ay hindi pa sapat. Piling mga paksa lamang ukol sa pagtulog

ang napag-aralan. Isa na dito ang pag-aaral ni Dr. Stephen Amira na

pinamagatang “Alcohol and Sleep”. Kanyang inilahad kung paanong ang alkohol

ay nakapagbibigay epekto sa pagtulog. Isa pa ay ang pag-aaral ni Dr. Thomas

Scammell na “REM and NREM Sleep” na binigyang-pansin ang iba’t ibang hakbang

sa pagtulog at ang mga katangian nito. Sa pag-aaral naman ni Dr. Richard Ferber

na “Sleep Changes in Children” ay tinalakay ang pagkakaiba-iba ng pagtulog base

sa edad.

LAYUNIN

Ang layunin ng pananaliksik na ito ay ang mga sumusunod:

Pangkalahatan:

• Mag-ambag sa larangan ng kalusugan
  
• Makapagbigay-kontribusyon sa larangan ng pormal na pagsulat

Tiyak

• Makapagbigay-kontribusyon sa larangan ng pormal na pagsulaTiyak:
  Makapagbigay ng karagdagang impormasyon tungkol sa mga mahahalagang aspeto ng pagtulog sa gabi at sa umaga.



• Malaman ang mga dahilan at epekto ng hindi pagtulog sa gabi ayon sa mga eksperto na sina Dr. Stephen Amira, Dr. Thomas Scammell, at Dr. Richard Ferber.
  


• Maipakita ang katotohanan sa pag-aabuso ng ilan sa mga kabataan ukol sa oras ng pagtulog.
  
  

HALAGA

Mahalaga ang pananaliksik sapagkat kung mapapansin ay tila isang

mababaw na paksa lamang ito ngunit kung susuriin ay matutunghayang ito ay

isang kumplikadong usapin. Makakatulong din sa mga kabataang nais bigyang-

pansin ang nakagawiang pagtulog sa gabi. Hinahamon din ng pananaliksik kung

bakit nagkaroon ng kinasanayang oras at haba ng pagtulog.

KONSEPTUWAL NA BALANGKAS

Batay sa balangkas, ang pananaliksik na ito ay magsisimula sa pagbibigay

depinisyon ng pagtulog ayon sa 1-Lam A.Y 2008-2009 ng Komersiyo ng

Unibersidad ng Santo Tomas. Ngayon, ang pagtulog ay maaaring maganap sa gabi

o sa araw. Mula dito, aalamin ang mga dahilan at epekto ng bawat panahon o oras

ng tulog ayon sa kalusugan, edukasyon at tradisyon.

DALOY NG PAG-AARAL

Ang pag-aaral na ito ay may tatlong kabanata. Ang unang kabanata ay ang

panimula. Nakapaloob dito ang sentro ng pag-aaral, na inilalahad kung tungkol

saan ang paksa. Naririto rin ang mga mahahalagang pag-aaral na isinagawa ng

mga ekspertong tao tulad nina Dr. Stephen Amira, Dr. Thomas Scammell, at Dr.

Richard Ferber. Makikita rin dito ang halaga at layunin ng pag-aaral na ito,

konseptuwal na balangkas, metodolohiya o ang proseso ng pananaliksik at ang

saklaw ng pag-aaral.

Ang pangalawang kabanata naman ay mayroong dalawang bahagi: ang

tinatawag ng grupo na small panimula at small katawan. Ang alyas na small

panimula ay tumatalakay sa introduksiyon ng paksa. Samantalang ang alyas na

small katawan ay ang presentasyon ng lahat ng datos na nakalap ng mga

mananaliksik.

Ang pangatlong kabanata naman ay nahahati sa tatlong bahagi: ang

tinatawag ng grupo na small pangwakas, kongklusyon at rekomendasyon. Sa

small pangwakas ipinapakita ang kritikal na pagsusuri sa mga nakuhang datos.

Ang kongklusyon naman ay ang pagpapaliwanag ng mga natutunan, nalaman at

natuklasan sa pag-aaral na ito. At ang rekomendasyon ay ang suhestiyon ng mga

mananaliksik sa mga taong magbabasa ng pag-aaral na ito at ang mga taong may

nais malaman sa paksang ito.

Ang lahat ng datos na nakalap ay papangkat-pangkatin, oobserbahan at

pag-aaralan upang mapatunayan kung tama o mali ang panukalang pahayag ng

grupo.

KABANATA II

Marami sa mga eksperto ang sinubukan nang pagaralan ang pagtulog sa paggamit

ng mga boluntaryo. Dito, sila ay inoobserbahan at isa sa mga mahusay na

ekspertong ito ay si Dr. Thomas Scammell. Ngunit, mula sa mga siyentipikong

pagaaral na natuklasan ng grupo ay wala dito ang naging tiyak o kongkreto upang

sagutin ang mga katanungan ng grupo.

Ayon kay Dr. Philip M. Chua, M.D., isang Pilipinong doktor, ang depinisyon ng

pagtulog ay nasa estado ng pagkawalang-malay ng isang tao kung saan ang tao ay

nagpapahinga. Sa estadong ito, ang utak ay nagiging responsive sa ating internal

stimuli. Ang pagtulog ay inuugnay sa coma. Ang Coma ay isang pagkawalang-

malay kung saan ang tao ay nagpapahinga. Ang pagtulog ay esensyal para sa

normal at maayos na paggalaw ng katawan ng tao. Ito ay isang komplikadong

physiological phenomenon na maging mga siyentista ay hindi maintindihan.

Noon, ang pagtulog daw ay isang passive state. Subalit, ang pagtulog ay kilala

bilang isang prosesong dinamiko at ang ating mga utak ay aktibo habang tayo ay

tulog. Si Miguel Samala, isa sa mga estudyante ng 1-Lam A.Y 2008-2009 na

sumagot ng questionnaire, ay pinili ang pagtulog sa gabi. Ang sabi niya, “Sang-

ayon ako sa pagtulog sa gabi dahil ito ay makakabuti sa katawan.”

Base sa mga nakalap na datos ng laboratoryo ni Dr. Scammell, napagbigyan-alam

na ang pagtulog ay may epekto sa ating pisikal at mental na kalusugan, at ito ay

esensyal para sa ating normal functioning sa lahat ng sistema ng ating katawan,

kasama ang immune system. Ang epekto ng pagtulog sa immune system ay

nagbubunga ng paglaban at makaiwas sa mga sakit. Sa tao, naipakita na ang

metabolic activity ng utak ay nababawasan pagkatapos ng 24 na oras sa ating

paggising.

Para gumana ng maayos ang nervous system ng isang tao, kailangan ng bawat isa

ng pagtulog. Ayon nga sa sinabi ni Gian Magapuro, isa sa mga taga-tugon ng 1-

Lam A.Y 2008-2009, kaya niya mas gusto matulog sa gabi, dahil sa ganito siya

ipinalaki at nasanay. Kahit wala siyang masyadong maisip na madaming epekto

sa hindi pagtulog sa gabi, ang pinaka nararamdaman niyang epekto ay pagkahilo.

Pinatunayan ito ng laboratoryo ng National Institute of Health o NIH na

nagsabing ginagawang drowsy nito ang isang tao at hindi ito makapagconcentrate

na sususunod na araw. Ito ay nagdudulot din ng memory impairment, physical

performance at binabawasan ang abilidad na gumawa ng mathematical

calculations. Ito ay ang mas kilalang tawagin na Sleep Deprivation sa ingles.

Dagdag dito, pag nagpatulog ang sleep deprivation, maaaring magkaroon ang

isang tao ng hallucinations at mood swings.

Ang pagtulog ay may ibat’ ibang estado ng buhay at ang mga sanggol ay may

pinakamaraming oras ng pagtulog sa lahat ng age group. Ang kanilang oras ng

pagtulog ay maaaring ihati sa madaming bahagi. Sa mga bagong panganak na

bata, ang total sleep duration nila sa isang araw ay 14-16 na oras. Sa pinakaunang

buwan ng kanilang pagkabuhay, ang oras ng kanilang pagtulog ay nababawasan;

sa edad na 5-6 na buwan, ang kanilang pagtulog ay nangyayari sa overnight

period mula sa isang idlip sa isang araw.

Sa mga matatanda, ang pagtulog sa 8-8.4 na oras ay masasabing fully restorative.

Sa ibang kultura, ang totalidad ng pagtulog ay hinahati sa overnight sleep period

ng 6-7 na oras at ang pag-idlip ng 1-2 oras. Ang iba ay maaaring kailangan ng

konting tulog katulad ng 5 oras o sa pinakamahaba na 10 oras araw-araw. Ang

kahabaan ng oras ng pagtulog ng isang tao ay depende din kung siya ay may

pangit na kalagayan sa kanyang pagtulog sa mga nakaraang araw. Ang konting

pagtulog ang nagkakaroon ng “sleep debt”. Itong debt ay kailangang i-adjust sa

pamamagitan ng pagtulog ng mahabang oras sa mga susunod na araw. Ang mga

taong natutulog ng konting oras ay may sakit sa judgment at reaction time.

Ang tao na nasasama sa hanay naman ng old age ay natutulog ng magaan at sa

maikling oras lamang habang sila ay tumatanda. Sa mga matandang-matanda na,

ang oras na nagagamit sa stage III at IV ay nababawasang ng 10-55% at ang oras

sa stage II at tumataas ng 5% kumpara sa kabataan, na nagpapakita ng overall na

pagbawas ng total sleep duration at ayon ito kay Dr. Jeanne Duffy.

Ngayon may mga ibang bagay na pwedeng baguhin ang balance ng mga

neurotransmitters at makakaapekto ito sa ating pagtulog at paggising. Ang mga

caffeinated drinks (halimbawa, kape) at mga gamot (halimbawa, diet pills) ay

nagsi-stimulate ng ibang bahagi ng utak at maaaring maging sanhi ng mahirap na

pagtulog. Maraming gamot na prescribed para gumaling ang depresyon suppress

ng REM sleep. Ang mga taong naninigarilyo ay madalas na matulog ng magaan at

nababawasan ang REM sleep nito. Ang mga taong mabigat magyosi ay maaaring

gumising pagkatapos ng 3-4 na oras sa pagtulog dahil sa nicotine withdrawal. Ang

ibang taong may insomnia ay maaaring gumamit ng alcohol. Maaaring ang

alcohol ay makatulong sa magaan na pagtulog ng tao, nakakabawas naman ito sa

kanilang REM sleep at mas malalim at more retorative ang kanilang estado ng

tulog. Bagkos, nilalagay sila sa mas magaan na mga estado ng tulog kung saan

makakagising sila agad.

Ang mga natalang pahayag na isinaad bago dito ay sinang-ayunan naman ng mga

taga-tugon na sina Jadel Mones at Genevive Cabero dahil naniniwala na maaaring

epekto nga ng hindi magandang pagkatulog ang mga sinabing dahilan. Ayon pa sa

kanila mahalaga ang kanilang pagtulog dahil maaaring makaapekto ang hindi

magandang pagtulog sa kanilang edukasyon o pag-aaral.

May mga estudyante naman na nag-sabi na mas masarap matulog sa gabi

dahil ito ang kinagisnan at tamang panahon para magpahinga. Ito ay galing kay

Christine Inere at ito ang kanyang sinabi, “Sang-ayon ako sa pagtulog sa gabi

dahil gabi naman talaga ang tulog na tao. Iyon yung oras ng pahinga dahil

madaming trabaho sa araw.” Isa pang estudyante ang may ka-parehas na ideya ni

Christine. Ito ay galing kay Brian Yaranon at ang sabi niya ay “mas gusto ko ang

pagtulog sa gabi dahil mas masarap matulog pagkatapos ng isang araw ng

nakakapagod na mga gawain.” Ito ay napatunayan ni Doktor Thomas Scammell.

Para sa kanya, may pattern ang ating pagtulog. Sabi dito sa kanyang

siyentipikong pagaaral, mas naibibigay ng oras na gabi ang panahon na kailangan

ng ating katawan. Ito ay napatunayan ng kanyang suriin at eksperimentuhan ang

isang volunteer na nagbigay kaalaman ng malaking impluwensya ng pagtulog sa

oras at kapaligiran nito. Gabi ang naging sagot dito ngunit ito ay kinokontra ng

mga taong natutulog sa umaga ayon naman sa isang surbey na ipinakalap ng USA

at sinuportahan ng libro ni Aserinsky Kleitman.

Kaya dito nagkaroon ng usap-usapan ngunit wala ang naging tiyak at sigurado at

karamihan lamang sa siyensya ang sumang-ayon sa gabi.

Sa teoyolohika naman sinabi na sila ay umaayon sa gabi dahil ito ang araw ng

pagtulog ng Diyos at tayo nga naman ay anak ng Diyos kaya ito ay ating nagaya at

nakagawian ayon na rin sa ting mga ninuno.

Dahil sa tungkulin ng pagtulog ay hindi pa tuluyang alam, ang eksaktong

bilang ng oras ng isang tao na matulog ay walang nakakaalam. Ayon sa ibang tao,

nakakapagtrabaho sila optimally na may 3-5 oras na tulog gabi-gabi,

samantalang ang iba ay umaamin na kinakailangan ng 8 oras ng tulog gabi-gabi o

mas marami pa para makapagtrabaho ng maayos. Ang pagtulog sa gabi ang

naging tiyak para sa kanila at dahil sila din ay nagsaliksik mula dito. Mas

nakararami ang umamin na ang gabi ang panahon ng kanilang pagtulog.

Ngunit hindi ito sinarsarhan ang ideya ng mga taong nagnanais pa rin ng

pagtulog sa umaga. Mula sa apatnapu’t dalawang estudyante ng 1-Lam A.Y 2008-

2009 (42), tatlo lamang ang sumagot ng “Oo” na nais nila matulog sa umaga o

araw at isa dito ay si Daniel Magbag. Nagpahayag siya ng pangsang-ayon dahil

naisip niya na mas magandang binibigay nito sa kalusugan at panahon ng nais na

pagtulog. Dito, ang grupo ay nakakita ng pahayag na tumugma sa sinabi ng

nasabing tagapagtugon. Ito ay mula ulit kay Aserinsky Kleitman at dito inihayag

niyang halimbawa ang naging tradisyon ng mga Amerikano sa pagtulog kung saan

ang nakasanayan nito ay ang pagtulog sa araw. Sa mga kadahilanan na mas

maganda magtrabaho pag gabi, tahimik at mabilis ang paraan ng kalakalan o

paguusap mula doon.

Ngayon, napagalaman ng grupo na kahit ganito ang pananaw ng nasabing tao

ay hindi niya ikinaila na ang tamang panahon ng pagtulog ay gabi. At isa sa

pangunahing dahilan na isinabi niya ay sa haba ng panahon at ganda ng

kapaligiran nito na ibinibigay sa mga tao na mas lalong epektibo sa mga abataan.

Bilang panghuli, maraming artikulo ang naglabasan dito ngunit uulitin ng

grupo na wala ang naging tiyak sa mga eksplenasyon kung bakit. Nagpahayag sila

ng kadahilanan at epekto nito pero napagtanto ng grupo mula sa nakalap na

serbey at datos na mas pinanigan nila ang naging tradisyon at resulta ng

siyentipikong pag-aaral na gabi ang pagtulog. Hindi masama ang pagtulog ng

araw ngunit hindi dapat gawin na kaugalian. Ngayon, Inihayag ng mga datos at

mga estudyante ng 1-Lam A.Y 2008-2009, ang kahalagahan ng pagtulog lalo na sa

kanilang katawan, edukasyon at sa iba pa.

KABANATA III – PANGWAKAS

Base sa mga pananaliksik ng grupo tungkol sa paksa, napansin ng mga

mananaliksik na ang mga pagaaral dito ay masyadong siyentipiko at lahat sila ay

nakatutok sa koneksyon sa katawan. Katawan na gusting-gusto nilang pag-aralan

dahil maraming tao na ang nagtatanong at humihingi ng sagot mula sa mga

pangyayari na napapaloob sa katawan at mismo sila ay nagtataka na din dito.

Ang grupo naman ay sumasang-ayon sa pahayag na ito.

Ang pagtulog sa gabi ay magandang paksa kung paguusapan ngunit konti

lamang sa mga tao ang interesado mula dito at kadalasan nga ay ito ay ang mga

siyentipiko. Ayon kasi sa isang pag-aaral ni Dr. Thomas Scammell, ang mga tao

ngayon ay iniisip na ito ay walang kwentang bagay kung paguukulan ng panahon

dahil ano nga ba naman ang mapapala nila kung ito ay malalaman, katwiran nila.

Nakakalungkot man isipin, ngunit ito ang totoo.

Ngayon, ang pagtulog ay dapat natin pahalagahan dahil dito kumukuha ng

enerhiya para sa araw-araw kahit ito ay mapagabi man o umaga. Hindi kaya ng

katawan ang hindi matulog dahil ito ay magdudulot ng kahinaaan at maaaring

sakit. Ang bawat pagtulog ng tao ay pwedeng maapektuhan ng iba’t ibang klaseng

bagay lalo na sa mga kabataan. Maaring dahil sa paginum ng kape, kapaligiran, at

oras ng pagtulog.

Sa Pilipino, natural ang matulog ayon sa oras ng Pilipino kaya pag ang mga

Pilipino nga ay nagpupunta ng ibang bansa, nagiiba ito. Nahihirapan ang mga ito

na makibayan dito. May pattern na sinusunod ang pagtulog ngunit wala ang

nagsabi ng tiyak na oras. Lahat ng pag-aaral ay nakita na ang gabi ang

pinakamagandang oras at panahon ng pagtulog dahil sa ibinibigay nito ang mga

kinakailangan ng magandang pagtulog para sa ating katawan. Malaki din ang

naging implumensya ng nakaguwian o tradisyon na ito na itinanggap na ng buong

mundo. Ngunit hindi nito isinasara ang ideya ng pagtulog ng ibang tao sa umaga,

iba lang kasi ang pananaw nila mula dito. Ang mga siyentipiko, teoyolohika at

simpleng tao ay umayon dito.

At mula naman sa ikinalat na surbey para sa mga estudyante ng 1Lam A.Y

2008-2009 mula sa Kolehiyo ng Komersiyo sa Unibersidad ng Santo Tomas, ang

lahat ay sumagot ng maayos at mahusay. Ang mga taga-tugon ay naipaliwanag ng

husto ang mga dahilan kung bakit mas napili nila ang pagtulog sa gabi o sa

umaga. Ang mga impormasyong nakalap ay tunay na nakatulong sa pananaliksik

sapagkat naging detalyado ang kanilang mga opinyon at maliban dito ay

sumangayon sa naging resulta ng mga pananaliksik ang mga pahayag ng mga

taga-tugon dito.

KONKLUSYON

Mula sa pananaliksik at sa mga nakalap na datos, natuklasan na ang

pagtulog sa gabi ay may mga magandang epekto, hindi lamang sa isang

indibidwal, kundi pati sa buong 1Lam A.Y 2008-2009, mula sa Kolehiyo ng

Komersiyo sa Unibersidad ng Santo Tomas. Napag-alaman din ng grupo na

mayroong malawak na kaalaman ang tao tungkol sa pagtulog. Hindi lamang ito

biglang sumulpot sa ating sarili, kundi ito rin ay may siyentipikong pag-aaral.

Halimbawa na lang sa mga doktor na nagbigay-panahon upang pag-aralan ang

bawat estado at personalidad ng pagtulog sa gabi, tulad nina Dr. Stephen Amira,

Dr. Thomas Scammell, at Dr. Richard Ferber. Hindi lamang iyon, natunghayan na

ang mga kabataan, tulad ng 1Lam A.Y 2008-2009 ng Komersiyo, ay alam ang

kahalagahan, kadahilanan at mga posibleng epekto ng napiling oras o panahon

ng pagtulog. Ngunit ang nakakalungkot dito ay walang tiyak na pag-aaral ukol sa

paksang ito. At may ilan din na walang sapat na oras o panahon sa pagtulog kung

kaya’t sila ay nakakaranas ng mga hindi mabuting epekto mula sa pang-aabusong

ito.

Kung kaya’t mula sa mga nakalap na datos, napatunayang ang panukalang

pahayag ng pananaliksik ay tama at totoo.

REKOMENDASYON

Buhat sa pag-aaral ng grupo, hinihikayat nito hindi lamang ang mga

kabataan, kundi ang lahat, na matulog sa tamang oras upang mapangalagaan ang

ating kalusugan. Ang grupo ay kumakatok sa iba pang mananaliksik na bigyang-

pansin din ang mga, sa unang tingin ay simpleng pag-aaral lamang, ngunit kung

susuriin ay makapagbibigay ng mga bagong kaalaman. Nais din irekomenda ng

grupo na ipagpatuloy pa ang pananaliksik na ito at kung nanaisin ay maaaring

gamiting batayan ang naunang pananaliksik ng grupo.

Sanggunian

http://www.apa.org/topics/whysleep.html

http://www.sleepresearchsociety.org

http://www.emedicinehealth.com/sleep_understanding_the_basics/article_em.htm

H.S. Stuttman, inc. Growing Up with Science Vol. 15. pp. 1360-1362